قرار داشتن برج های منفرد نوش آباد در آستانه ویرانی - مجله پیوند

جریان چیست؟

نوش آباد، شمالی ترین شهر استان اصفهان است که پیشینه تاریخی آن به بازماندگان سیلک باستانی می رسد. می گویند این شهر نامش را از انوشیروان ساسانی به ارث برده است، اما هرچه هست، واقعیت این است که امروز از مجموع بیش از یک صد اثر تاریخی، بسیاری رو به ویرانی نهاده است به ویژه آثاری که در بیرون از بافت شهری و در مزارع آن روزگار بوده است.

یکی از ویژگی های آثار تاریخی نوش آباد، منحصر بفرد بودن بعضی از این آثار است مثل بادگیرهای آب انبار چاله سی، شهر زیرزمینی نوش آباد به عنوان معماری دستکند منحصر به فرد دنیا یا برج های منفردی که در مزرعه ها به جا مانده و امروز در خاموشی این مزارع روبه ویرانی نهاده است.

یک پژوهشگر حوزه میراث فرهنگی در خصوص خطر ویرانی این برج های تاریخی گفت: برج های دوطبقه یکی از پدیده های معماری در نوش آباد و مزرعه های اطراف آن است که کاربردهای نگهبانی و اقامتگاه موقت برای کشاورزان داشته است.

محمد مشهدی نوش آبادی اظهار کرد: برج های منفرد نوش آباد، عموماً در دوره قاجار ساخته شده اند که حدود 10 برج هنوز باقی مانده که در حال تخریب است.

وی اضافه نمود: این برج ها حدود چهارتا پنج متر قطر و شش متر ارتفاع دارند. مصالح بنای برج عبارت است از خشت و گل که در طاق چشمه های گرد آن، گچ و گاهی آجر هم بکار می رود و داخل آن گاهی با کاه گل اندود می گردد.

نویسنده کتاب تاریخ نوش آباد توضیح داد: معمولاً در پیشانی برج با ایجاد فضای خالی بین خشت ها ترکیبی هندسی به انگیزه تزئین پدید می آوردند. راه ورودی به طبقه دوم در کنار دیوار داخل طبقه اول به صورت منحنی تعبیه شده و راه پشت بام نیز بدین ترتیب در طبقه دوم واقع شده است.

وی در خصوص کاربرد این برج ها تأکید کرد: برج های داخلی با باروی سمت شمال و شمال غربی نوش آباد از ورود شن به آبادی جلوگیری می کردند و گویا در میانه دیوار بارو قرار داشته که امروز از آن باروها تقریبا چیزی نمانده است.

مشهدی نوش آبادی گفت: مهمترین برج های منفرد نوش آباد در داخل بافت تاریخی قرار دارند که برج جلوخان و آثار باقی مانده از برج خانه سید مصطفی عبداللهی در جانب شمالی خیابان نیایش، دو برج در جانب جنوبی خیابان نیایش و شرق خیابان امام فعلی وجود داشت، یکی هم در محله جویباره که اکنون هر سه به کلی نابود شده اند. برج دشت محمد آباد واقع در شمال شرقی نوش آباد و دشتهای بالادست آن نیز مخروبه و نیمه مخروبه شده اند.

این پژوهشگر حوزه میراث فرهنگی اضافه نمود: در دیگر مناطق کاشان نیز برج های منفرد یافت می گردد که برج حسین آباد واقع در باغ شاکر آران و بیدگل و برج چاله قاپ نیاسر نمونه هایی از این برج هاست.

مشهدی نوش آبادی اظهار کرد: در قلعه خشتی و مستحکم سیزان واقع در بافت تاریخی نوش آباد، 9 برج وجود داشته که امروز شالوده 5 برج آن تقریباً سالم است و نیاز به بازسازی دارد و برج میان دیواره شمالی نیمه ویران است.

وی در خصوص برج های قلعه سیزان نوش آباد توضیح داد: این برج ها بسیار مستحکم و بلند هستند و طبقه اول آن از کف دیواره قلعه شروع می گردد که در آن سوراخ هایی برای دیده بانی و احیانا پرتاب گلوله به سمت بیرون تعیبه شده که سازه ای چشمگیر است و می توان کاربردهای گردشگری زیادی برای آن تعریف کرد.

این پژوهشگر حوزه میراث فرهنگی گفت: برج عشق آباد که روبروی دشت اقبالیه و در راستا کاشان واقع شده است با همت دوست داران میراث تاریخی بازسازی شد. این بازسازی شامل زیربندی و استحکام تا بازسازی دیواره و طاق ها با مصالحی مانند آجر بود که در نهایت کل بنا با کاه گل پر شد که یادمانی از معماری گذشته مردم این سامان است.

مشهدی نوش آبادی تأکید کرد: باید دانشجویان و پژوهشگران معماری و بازسازی بنا، به طراحی و مطالعه این برج ها اهتمام نمایند تا آخرین نشانه های برجهای رو به ویرانی، نابود نگردد و حتی عده ای به بازسازی آن تشویق شوند.