نشریۀ آمریکایی و نکتۀ فرشاد مؤمنی دربارۀ دست نامرئی آدام اسمیت - مجله پیوند

خبرنگاران ؛ مهرداد خدیر- دیروز (9 خرداد 1402) و در نشست عصر سه شنبه های بخارا که به مناسبت انتشار کتاب سراب گرایی صنعتی در نظام قبایلی ایران تألیف زنده یاد علیِ رضاقلی برگزار گردید دکتر فرشاد مؤمنی اقتصاددان نام آشنا و نهادگرای ایرانی در سرانجامِ نکات قابل توجهی که مطرح نمود (و قابلیت نقل در روایت جداگانه را دارد) گریزی هم داشت به آدام نامیت و از جمله گفت:

برای این که مناسبات رانتی در ایران تداوم داشته باشد، در مسیر گیج کردن جامعه و حکومت گران، کسانی که از مناسبات رانتی منتفع می شوند پیغام های گیج نماینده منتشر می نمایند. مثلا در ایران آدام نامیت را جوری معرفی می نمایند که من فکر می کنم روزی هزار بار تن او را در گور به خاطر این شیوۀ معرفی بلرزاند! زیرا کل ماجرای او را خلاصه نموده اند در دست نامرئی. اما این را نمی گویند که آدام نامیت می گوید دست نامرئی جایی کار می نماید که مناسبات، عادلانه باشد این مناسبات عادلانه را نمی گویند و تنها از دست نامرئی می گویند ولی نمی گویند در مناسبات عادلانه و مشارکت جویانه است که دست نامرئی کار می نماید.

او در ادامه گفت: کسانی هم نام خود را بازارگرا گذاشته اند اما در واقع با مناسبات رانتی هم آوایی می نمایند. اینان نمی گویند رقابتی را نامیت، نجات دهندۀ جامعه می دانست که عادلانه باشد در حالی که رقابت مخرب هم داریم. رقابت، باید عادلانه باشد تا دستاورد داشته باشد

به اعتقاد مؤمنی شاه بیت نجات دهنده و تمدن ساز آدام نامیت در کتاب ثروت ملل مفهومی است به نام معجزۀ همکاری و یادآور شد: ما باید به مردم بگوییم از دل این اندیشه که دلا خو کن به تنهایی، که از تن ها بلا خیزد توسعه درنمی آید. به حکومت هم باید بگوییم از دل منع اجتماعات هم توسعه درنمی آید. چرا که نجات در گرو ارتقای قابلیت های همکاری است و بالاترین سطح ارتقای قابلیت های همکاری نیز در فراوری فناورانه رخ می دهد. آموزه آدام نامیت این است.

جالب این که به فاصله تنها یک روز و امروز (چهارشنبه 10 خرداد 1402) در کانال روزنامه نگاری تازه دیدم مجلۀ آمریکایی ریزن به مناسبت سیصدمین سالگرد تولد آدام نامیت جلد خود را به طرحی از این متفکر برجسته اختصاص داده با تیتر آدام نامیت 300 و در آن از نقل قول های دروغین از او دربارۀ مالیات و آموزش و انحصار انتقاد نموده و از جمله بر فریدمن هم خرده گرفته است.

به بیان دیگر فرشاد مؤمنی در تهران همان سخنی را می گفت که ریزن برای آن پرونده اختصاص داده بی آن که به احتمال بسیار به یاد داشته باشد سیصدمین سالروز تولد آدام نامیت است یا حتی مطلع گردد یک نشریۀ معتبر آمریکایی پرونده ای را به همین موضوع اختصاص داده است.

پس، مکث بر این عکس این است: قدر دانشمندان مردمی خود را بیشتر بدانیم که در برج عاج نمی نشینند و در جمع های ساده و مردمی دغدغه های ملی خود را مطرح می نمایند.

این یادآوری هم خالی از لطف نیست که چندی قبل در همین تارنما در یادداشتی به قلم امید جهانشاهی (آینده پژوه) به این موضوع پرداخته شد که لیبرالیسم ادعایی در ایران به آموزه های آدام نامیت ربطی ندارد.

سپاسی هم نثار خانم فاطمه لطفی که با انتشار این خبر و تصویر در آن کانال موجب توجه نویسنده این سطور به موضوع و یادآوری سخنان دکتر مؤمنی و مکث بر این عکس شد.