مرزها هر چه زودتر باید بازگشایی شوند - مجله پیوند

محمد لاهوتی به آمار تجارت خارجی کشور در سال گذشته اشاره نمود و گفت: آمار 12 ماهه تجارت خارجی در سال 1398 بیانگر صادرات به ارزش 41 میلیارد و 370 میلیون دلار است که در مقایسه با سال 1397 از نظر ارزش 7 درصد رشد منفی داشته از نظر وزنی نیز 14 درصد رشد مثبت را تجربه نموده است این ارقام، شاید از نظر آماری و تصویری این را به ما القا کند که کشور از منظر ارزآوری با کاهش روبرو شده اما واقعیت این است که از 22 فروردین ماه سال 1397 که موضوع تعهد ارزی و پیمان سپاری در دولت مطرح و برطرف تعهد ارزی تبدیل به یک قانون شد، قیمت های غیرواقعی پایه صادراتی مورد انتقاد جدی صادرنمایندگان بود و البته این یک انتقاد به حق بود. برای مثال، کالایی که در گمرک یک دلار قیمت گذاری می شد، در بازارهای هدف صادراتی قیمتی معادل30 تا 50 سنت داشت. بر همین اساس بود که معاون اول رئیس جمهوری نیز در بخشنامه 22 فروردین ماه خود در همان سال تاکید نمود که قیمت پایه صادراتی کالاها باید هر دو ماه یک بار به روز رسانی گردد.

او با بیان اینکه از نیمه دوم سال 1397 تا نیمه دوم سال 1398 تقریبا همه قیمت های پایه صادراتی مورد بازنگری نهاده شد، اضافه کرد: به طور میانگین 35 درصد کاهش ارزش پایه صادراتی به وقوع پیوست. بنابراین، اگر این اعداد و ارقام را مدنظر قرار دهیم نه تنها کاهشی در ارزش صادرات رخ نداده است بلکه 14 درصد رشد وزنی نیز نشان دهنده افزایش حجم تجارت خارجی کشور و افزایش صادرات است. این رشد در شرایطی که سخت ترین تحریم های تاریخ بر ایران تحمیل شده به این معناست که صادرات در بدترین شرایط هم رشد داشته است.

لاهوتی ادامه داد: در سال 1398 به واسطه وجود تحریم ها، فروش نفت، برای دولت بسیار کاهش پیدا کرد و باز به دلیل تحریم های ظالمانه، منابع فروش نفت یا به چرخه مالی کشور بازنگشت یا دست کم بخشی از آن بازگشت. بنابراین، بخش بزرگی از منابع مورد احتیاج ارزی از محل صادرات غیرنفتی تامین شد و بدین ترتیب، یکی از اهداف چند ساله کشور که قطع وابستگی به نفت بود، حدود 70 الی 80 درصد محقق شد.

او سپس با اشاره به آمار واردات در سال 1398 گفت: ارزش واردات در سال گذشته معادل 43 میلیارد و 735 میلیون دلار برآورد شده است که از نظر ارزش یک درصد رشد داشته و از نظر وزنی نیز 9 درصد رشد نشان می دهد. از آنجا که واردات ما شامل ماشین آلات و کالاهای واسطه ای فراوری است و به رغم آنکه تراز تجاری کشور حدود 2.5 میلیارد دلار منفی است، اما این واردات در خدمت فراوری بوده. با توجه به شرایط حاکم بر اقتصاد ایران، عملکرد صادرات و صادرنمایندگان عملکرد قابل دفاعی بوده و اگر در یک ماه خاتمه سال 1398 و در فروردین سال جاری، اتفاقات کرونایی رخ نداده بود تراز تجاری حداقل کمتر از این منفی شده یا دست کم سر به سر می شد.

او با اشاره به اینکه در مقاصد صادراتی و وارداتی کشور نیز تغییر چشمگیری حاصل نشده است، گفت: نکته حائز اهمیت آن است که هند از فهرست 5 مقصد صادراتی عمده ایران خارج شده اما در واردات جزو 5 کشور نخست نهاده شده است. امارات نیز در حوزه صادرات به رده چهارم رفته است، اما همچنان در میان پنج کشور نخست صادرنماینده به ایران نهاده شده است. این نشان می دهد که کالاهایی که به وسیله امارات وارد کشور می شد، با وجود تحریم های سخت، همچنان وارد می گردد. این ها در شرایطی است که علاوه بر تحریم های خارجی، یک سری تحریم های داخلی یا به تعبیر دیگر خودتحریمی ها بر اقتصاد ما حاکم بوده است. در کمیسیون های مختلف اتاق تهران نیز شاهد بودیم که فعالان مالی رشته های مختلف با چه مسائلی روبرو بودند. ما هم در کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات، جلسات بسیاری برای آنالیز این مسائل برگزار نموده ایم که بخشی از این مسائل حل شده و بخشی نیز باقی مانده است.

رشد 100 درصدی صادرات به کشور های حوزه اوراسیا

یکی از موارد اشاره شده در گزارش تجارت خارجی سال 1398، تجارت ایران با کشورهای حوزه اوراسیاست. رئیس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران در این باره شرح داد: صادرات ایران به کشور های حوزه اوراسیا با یک رشد 70 درصدی در 10 ماه و یک رشد 100 درصدی تا خاتمه سال روبرو بوده است. اما باید این را در نظر گرفت که که حجم صادرات ما به اوراسیا، در سال 1397 معادل 200 میلیون دلار بوده که پس از این رشد 100 درصدی به 400 میلیون دلار رسیده است. در صورتی که هدفگذاری ما برای صادرات به کشور های اوراسیا، بالغ بر 2 میلیارد دلار است.

او اضافه کرد: با پیوستن ایران به توافقنامه تجارت ترجیحی اوراسیا در شش ماهه دوم سال 1398 فضا برای صادرنمایندگان ما باز شد و اگر حمایت لازم نیز پشت این کوشش صادرنمایندگان قرار گیرد، شاهد رشد بیشتری در صادرات به این کشور ها خواهیم بود. البته مقصودم از حمایت، صرفا حمایت مادی و پرداخت مشوق نیست. صادرنمایندگان بیشتر خواستار برطرف موانع هستند. همین صفر شدن تعرفه ها که از چند روز گذشته عملیاتی شد، در بازارگشایی صادرنمایندگان بسیار موثر خواهد بود. در عین حال، مهمترین مساله ای که در بحث اوراسیا وجود دارد، همکاری بعضی از این کشورها نظیر ترکمنستان از جمله در حوزه حمل و نقل است که در شرایط کرونایی کنونی کمترین همکاری نمی گردد و شاید به جرات بتوانم بگویم سنگ اندازی هایی هم صورت می گیرد.

او سپس به شرایط تجارت خارجی پس از شیوع بیماری کرونا در کشور پرداخت و گفت: از ابتدای اسفند ماه که ویروس کرونا در ایران شایع شد و به کشورهای دیگر نیز سرایت کرد، به مرور شاهد تنگ تر شدن حلقه تجارت خارجی کشور بودیم تا جایی که از نیمه اسفند ماه فرایند بسته شدن بعضی از مرزها شروع شد و تقریبا تا اواخر اسفند ماه تمامی مرز ها مسدود شد. البته منظور از بسته شدن این نیست که هیچ گونه تجارت و مراوده ای وجود نداشت بلکه به شدت محدود شد و کار به جایی رسید که در بحث زمینی بسیاری از کشورهای پیرامونی ما مرزهای خود را بستند. مساله این است که اگر استمرار صادرات حفظ نگردد مسائل جدی پیش می آید. ضمن آنکه بسیاری از این کشورها که خریدار محصولات کشاورزی ما بودند نیز نظیر امارات و عراق به دلیل کاهش سفرها به این کشور ها با محدودیت تقاضا نیز روبرو شده اند. لذا هم تقاضا در این کشور ها کاهش یافته و هم مرزهای آنان مسدود شده است. لاهوتی ادامه داد: بر اساس کوشش هایی که صورت گرفت، صادرات به وسیله یک یا دو مرز در عراق با تعویض کامیون در مرز، انجام گرفته است. در خصوص ترکیه نیز تنها کامیون های ترک که در ایران بودند و قصد مراجعت به کشورشان را داشتند می توانستند کالاهای ما را حمل نمایند که البته هم تعداد آنها محدود بود و هم قیمت های غیرمتعارفی را مطالبه می کردند. اما اتفاق مثبتی که در این مدت رخ داد، فعال شدن خطوط ریلی برای حمل بار بود که خوشبختانه راه آهن جمهوری اسلامی با افزایش واگن توانست مرز رازی را فعال تر کند و یک سری از کالاهای ما به وسیله خطوط ریلی به ترکیه صادر گردد. اما صادرات به وسیله حمل و نقل جاده ای به ترکیه متوقف است. بازگشایی مرزهایمان با ترکیه از این جهت که دروازه ورود کالاهای ایرانی به اتحادیه اروپاست و صادرات به اروپا از این جهت می گذرد، بسیار حائز اهمیت است. خوشبختانه اخباری وجود دارد که نشان می دهد، توافق هایی اجرا شده است که با رعایت مسایل بهداشتی در آینده نزدیک مرزها به روش ها جدیدی بازگشایی گردد.

رییس کنفدراسیون صادرات ایران تاکید نمود: اگر مسائل حمل و نقلی و انسداد مرزها حل نگردد، تاثیر منفی خود را بر صادرات خواهد گذاشت. از آنجا که صادرات مشتقات نفتی نیز احتمالا با کاهش روبه رو گردد، لذا برای سال 1399 هم صادرنمایندگان باید کوشش بیشتر نمایند و هم معاونت مالی وزارت امور خارجه، سازمان توسعه تجارت، رایزن ها و سفارتخانه ها در بازارهای صادراتی باید به سرعت به دنبال برطرف این موانع باشند تا انشاالله از اردیبهشت فرایند عادی صادرات از سر گرفته گردد تا ارزآوری در شرایط فعلی تحقق پیدا کند.