چرا کرونا بیشتر هنرمندان را میکُشد؟ - مجله پیوند

یکی از تازه ترین و برجسته ترین چهره های هنری که در این چند وقت بر اثر ابتلا به بیماری کووید19 از جهان رفته، پرویز پورحسینی بوده است. پورحسینی از آن دسته بازیگرانی بود که به صورت ذاتی و حتا با فیزیک صورت خود، بازیگرند و حتا نگاه ها و چشم هایشان در یک فیلم، نقش آفرینی قابل توجهی را به نمایش می تواند بگذارد. بازیگرانی چون فرامرز صدیقی، حسین محجوب، سعید پورصمیمی، عنایت شفیعی، هوشنگ توکلی، سیامک اطلسی و... که متاسفانه با وجود سال ها فعالیت در عرصه های نمایشی، آنگونه که باید و شاید دیده نشده اند و از هنرشان بهره گرفته نشده است. شاید تنها برخی همچون فرامرز قریبیان این بخت را داشته اند که به اندازه ای قابل توجه در این عرصه دیده شوند.

نکته قابل تامل درباره مرحوم پرویز پورحسینی این است که همین چند ماه پیش که سالروز تولدش بود، به خبرنگاران گفته بود، به دلیل آنکه مادرش بالای 90 سال سن و طبعا شرایط حساسی دارد و نیز نزد آنها زندگی می کند، بیشتر مراقبت می کنند که پروتکل های بهداشتی را تا جای ممکن و به طور جدی رعایت کنند. او پیش تر هم در پویش هایی ویدیویی شرکت کرده و از کادر درمان و تلاش هایشان تشکر کرده بود اما متاسفانه کادر درمان به رغم تلاش هایشان نتوانستند زندگی او را نجات دهند.

چنگیز جلیلوند دیگر چهره پیشکسوت عرصه هنر بود که این روزها بر اثر ابتلاء به همین ویروس و بیماری ناشی از آن، چشم از جهان فرو بست. این دُردانه عرصه دوبلاژ که کارنامه قابل توجهی داشت، در 80سالگی خود هم این حسرت را پدید آورد که اگر کرونای جدید نبود و چند سال دیگر هم می توانست کار کند، چقدر بهتر می شد. هرچند در این میان کسی به این نکته نپرداخت که او به هر حال در اوج فعالیت حرفه ای و به دلیل مهاجرت، 25 سال کار نکرد و در 25 سال چقدر کار می شود کرد. بی شک او تا 105 سالگی که نمی توانست کار جدی دوبله انجام دهد و قطعا حالا حسرت 25 سال پیش رویی را نمی توانیم بخوریم که می توانست با ما باشد و کار کند.

به هر حال، سیاهه درگذشتگان حوزه فرهنگ و هنر که در این چند ماهه با ویروس کرونا از دستشان داده ایم، آنقدر قابل توجه بوده که برای خیلی ها این پرسش پیش بیاید که چرا درگذشتگان این حوزه، از سایر حوزه ها بیشتر است؟ آن هم چه پیشکسوتان نجیبی؛ خسرو سینایی، اکبر عالمی، کامبوزیا پرتوی، چنگیز جلیلوند، پرویز پورحسینی و.... این ها را اضافه کنید به نام هایی چون محمدرضا شجریان، سیروس گرجستانی، محمدعلی کشاورز و... را که در همین دوران، به خانه ابدی بدرقه شان کرده ایم.

اما پاسخ چه می تواند باشد؟ شاید یک دلیلش این باشد که آنان که این حس را دارند، احتمالا بیشتر پیگیر اخبار مربوط به حوزه های فرهنگ و هنر بوده اند؛ تا زمینه های دیگر. از دیگرسو، شخصیت های فرهنگی و هنری، بیشتر از شاخه هایی چون اقتصاد و سیاست، در جامعه به چهره مشهور تبدیل می شوند؛ هرچند نه به اندازه چهره های ورزشی، آن هم البته در شاخه هایی خاص. از سویی دیگر اما دلیل دیگرش این می تواند باشد که اهالی فرهنگ و هنر، چه از نظر توانایی اقتصادی و معیشتی و چه از نظر احساس مسؤولیت اجتماعی، شرایطی متفاوت از شخصیت های اقتصادی و سیاسی دارند.

درواقع هنرمندان از طرفی به صحنه و عرصه و تلاش زنده اند و نمی توانند که خود را زندانی کنند. از طرف دیگر، در احساس مسؤولیت اجتماعی، که در طبیعت کاری آنان، تنها به شکل های چهره به چهره و حضور میدانی ممکن است، خود را موظف می دانند که در چنین شرایطی، برای تقویت روحیه مردم و نیز کادر درمانی، اثر هنری عرضه کنند. اما شاید نکته مهم دیگر، اگر نگوییم مهمترین نکته، این است که هنرمندان، عموما تمکن اقتصادی اقتصادیون و قدرت سیاسیون را ندارند که خود را پشت چند لایه محافظ نگه دارند و دوران قرنطینه را با دشواری کم از سر بگذرانند.

بسکمک از هنرمندان ما، مصداق همان کارگران روزمزدی هستند که در ابتدای همه گیری و حداقل در حرف هایمان، حواسمان بیشتر به شرایط آنان بود. باورتان می شود یا حواستان هست که بسکمک از هنرمندان تئاتر ما حدود 10 ماه است که یک ریال درآمد نداشته اند؟ بسکمک از آنان حتا یک پراید هم ندارند که با سیستم حمل و نقل اینترنتی، درآمدی داشته باشند. بسکمک از نوازندگان موسیقی نیز همین طور. حتا گزینه نوازندگی خیابانی را هم در این مدت، دیگر پیشروی خود نمی بینند. بسکمک از هنرمندان خوشنویس و صنایع دستی، با تعطیلی نمایشگاه ها، همه درها را به سوی خود بسته می بینند. بسکمک از هنرمندان طراح و گرافیست، با تعطیلی جشنواره ها، تقریبا هیچ سفارش جدیدی نداشته اند.

در چنین شرایطی، چگونه از هنرمندان می توان انتظار داشت که خودشان را قرنطینه کنند تا زنده بمانند!!

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم جز پرداخت حق بیمه چندماهه و یک کمک 1.5 میلیون تومانی به حدود 70هزار هنرمند عضو صندوق اعتباری هنر، کمک دیگری نتوانسته است بکند. یک و نیم میلیون تومان پس از 10 ماه بیکاری هم با توجه به هزینه های امروز، دقیقا نمی شود گفت که به چه میزان به کار می آید، یا اساسا به چه کار می آید؟

به هر حال با هر کدام از دلیل ها و اوصاف بالا که باشد، همین روزها که پرویز پورحسینی، در مزار سرد خویش در بهشت زهرا آرمیده است، سریال تلویزیونی او محفل گرم خانواده ها را گرم تر می کند. چنگیز جلیلوند در همین شرایط هم کار می کرد که مبتلا شد. دوستان و همکارانش امیدوار بودند و دعا می کردند که خوب شود و به سر کارش برشود. اکبر عالمی تا پایان هم به کار و فعالیت مشغول بود. مرحوم کریم اکبری مبارکه سر صحنه فیلمبرداری بود که مبتلا شد. بی شک او نمی توانست که کار نکند؛ چه از نظر عشق به صحنه، هنر و مردم و چه از این منظر که هنرمندان ما عمدتا حتا مانند یک کارمند ساده دولت هم امنیت شغلی و روانی ندارند.